Actividade 59: Dous médicos da antigüidade

•  Hipócrates: Foi o primeiro médico científico, así, baseándose na observación. 

• Galeno: Os seus puntos de vista dominaron a medicina Europea ao longo de máis de mil anos.  

 

Galeno:

O nome de Galeno está tan estreitamente ligado á historia da medicina que na actualidade todos os médicos, dalgunha maneira, reciben o seu nome. Despois de  Hipócrates, considéraselle o máis soado representante do campo da saúde na antigüidade. As súas achegas foron determinantes para as ciencias médicas, tal e como se coñecen hoxe en día.

Os conceptos de Galeno guiaron a medicina durante máis de mil anos. Os seus estudos sobre o corpo humano sentaron as bases de toda a anatomía. Dentro das súas múltiples achegas está o de descubrir que polas veas non circulaba aire, senón sangue. Tamén a descrición das válvulas do corazón, as funcións do ril e a  vejiga e algunhas nocións básicas do cerebro.

Galeno tamén foi un dos primeiros en presenciar e describir unha epidemia. Foi testemuña de primeira liña da peste  Antonina, tamén coñecida como “a peste de Galeno”. A mesma partiu en dúas a historia do mundo antigo e, aínda que os médicos nunca a entenderon do todo, deixaron importantes datos sobre a mesma.

 Galeno naceu no ano 129 ou 130 de nosa era, en  Pérgamo, unha cidade que entón estaba baixo o dominio grego e que hoxe en día forma parte de Turquía. A nosa médico nación no seo dunha familia aristocrática e adiñeirada. O seu pai era  Aelius  Nicón, un próspero arquitecto e  terrateniente. Da súa nai sábese pouco, agás que tiña un temperamento difícil.

Os pais de Galeno, en todo caso, preocupáronse porque o seu fillo tivese unha educación sólida. Dise que o seu pai soñou unha noite con  Asclepio, ou  Esculapio, deus da medicina. Nese soño, o deus en persoa dicíalle que o seu fillo debía estudar medicina. Sexa por esta razón ou por outra, o pai animouno a que seguise esa profesión.

 Inicialmente Galeno estudou no  Aesculapion de  Pérgamo, que era algo así como un templo  curativo. Alí combinábanse os coñecementos médicos da época coas crenzas relixiosas. Despois, o futuro médico foi a estudar en  Esmirna e  Corinto, onde se familiarizou coa obra de  Hipócrates, a cal influíu decisivamente na súa formación.

 Máis adiante, Galeno foi a Alexandría, que por entón era a verdadeira  meca do coñecemento. Alí completou a súa formación, principalmente en anatomía e fisioloxía. Nesa metrópole era posible facer disección dos cadáveres e isto permitiulle comprender mellor o funcionamento do corpo humano.

Volveu á súa cidade natal cando morreu o seu pai. Alí converteuse en médico da escola de gladiadores e isto permitiulle familiarizarse cos golpes e as feridas. Estivo a exercer ese labor durante aproximadamente catro anos, mentres crecía a súa fama de  sanador eficaz.

No ano 162 foi a vivir a Roma, “a capital do mundo” nese entón. Alí creceu o seu prestixio, ao momento que chegou a converterse no médico persoal de varios emperadores: Marco Aurelio, Cómodo e  Septimio Severo. A súa estancia en Roma permitiulle dar renda solta á súa faceta de investigador; crese que durante esa época escribiu preto de 400 obras, das cales só 150 conserváronse.

 En Roma estaban prohibidas as diseccións, polo que Galeno tivo que facer as súas investigacións con animais, ás veces vivos, ás veces mortos. Isto, en todo caso, fixo posible que el comprendese funcionamento básico dos riles e da medula  espinal. Desafortunadamente, boa parte da súa obra queimouse nun incendio, no ano 171.

A súa principal obra foi  Methodo  medendi, ou Sobre a arte da curación, un tratado que estivo plenamente vixente durante 15 séculos. A obra deste médico tamén se considera a base esencial da  farmacopea. Unha das súas grandes virtudes é a de ser un  experimentador consagrado; é dicir, un home de ciencia que buscaba evidencias para construír os coñecementos a partir delas.

 Galeno era tamén un convencido de que os coñecementos médicos non podían xurdir nin exercerse se non ían acompañados por unha ética profunda. Pensaba que a medicina era, ante todo, unha arte  filantrópico. Cría que o médico debía ser virtuoso e disciplinado, e que ante todo debía caracterizarse pola súa temperanza.

Antes de morrer, este famoso médico volveu á súa patria,  Pérgamo, onde faleceu cara a ano 216. A recado, sen Galeno, nin a medicina nin a química farmacéutica haberían avanzado tan rápido no seu coñecemento.

 

 Hipócrates:

Sorano afirma que o pai de  Hipócrates chamábase  Heráclides e era médico. A súa nai, pola súa banda, chamábase  Praxítela, filla de  Tizane.  Hipócrates tivo dous fillos,  Tésalo e  Draco, e polo menos unha filla, debido a que tanto os seus fillos homes como o seu xenro,  Polibo, foron alumnos seus. Segundo Galeno, un médico romano,  Polibo foi o auténtico sucesor de  Hipócrates, mentres que  Tésalo e  Draco tiveron cada un un fillo aos que chamaron  Hipócrates.​

O mesmo biógrafo relata que  Hipócrates aprendeu medicina do seu pai e o seu avó, ademais de estudar filosofía e outras materias con  Demócrito e  Gorgias.​ Probablemente continuase a súa formación no  Asclepeion de  Cos e fóra discípulo do médico  tracio  Heródico de  Selimbria.

A única mención contemporánea que se conserva de  Hipócrates provén do diálogo de Platón  Protágoras, no que o filósofo o describe como « Hipócrates de  Cos, o dos  Asclepíadas». Hipócrates ensinou e practicou a medicina durante toda a súa vida, viaxando polo menos a  Tesalia,  Tracia e o mar de  Mármara. Probablemente morrese en  Larisa á idade de 83 ou 90 anos, aínda que segundo algunhas fontes superou longamente os 100 anos. Consérvanse diferentes relatos sobre a súa morte.

Naceu 460 a. c. na illa de  Cos (Mar Exeo), e morreu no ano 377 a. c. en  Larisa     ( Tesalia). Foi un médico grego chamado desde a Idade Media O Pai da Medicina que exerceu durante o chamado siglo de Pericles.  Viaxou por toda Grecia e probablemente polo Próximo Oriente. A súa figura foi venerada durante séculos como personificación do médico ideal e como o fundador da medicina. Os tratados que se lle atribúen a  Hipócrates baséanse na teoría dos catro humores (sangue,  flema,  bilis amarela e  bilis negra) e na forza  curativa da Natureza. A súa visión da medicina chegou a ser máis que unha ciencia, como unha arte e unha filosofía. Hipócrates é considerado o primeiro médico que rexeitou as  supersticiones, lendas e crenzas populares que sinalaban como causantes das enfermidades ás forzas sobrenaturais ou divinas.

Hoxe en día coñécese como o Xuramento de  Hipócrates, aquel que realizan os médicos ao  graduarse, precisamente en honra a este recoñecido médico grego.

O Legado de  Hipócrates describiu o cancro ao pulmon, clasificou enfermidades en *Águdas, Crónicas,  Endémicas e Epidémicas, baseándose na observación.

O concepto de saúde e enfermidade e o enfoque diagnóstico, terapéutico e ético da medicina sufriu notables cambios no transcurso da historia. Non é igual o pensamento médico actual que o de fai tres mil anos, nin sequera é igual en todas as actuais culturas.

As escolas de medicina da Grecia Clásica estaban divididas en dúas tendencias fundamentais respecto a como se tiñan que tratar as enfermidades. Por unha banda, a escola de  Cnido concentrábase no diagnóstico, mentres que a de  Cos centrábase no coidado do paciente e o prognóstico. En xeral, a medicina da época de  Hipócrates descoñecía moitos aspectos da anatomía e a fisioloxía humanas, a causa do tabú grego que prohibía a disección de cadáveres. Polo tanto, os ensinos da escola  cnidia, que tiñan unha gran valía no tratamento de enfermidades comúns, non eran capaces de determinar que provocaba enfermidades con síntomas pouco coñecidos.​ Pola súa banda, a escola  hipocrática ou de  Cos tivo máis éxito aplicando diagnósticos xerais e tratamentos pasivos e foi capaz de tratar enfermidades de maneira eficaz, o que permitiu un gran desenvolvemento na práctica clínica.​ A medicina  hipocrática e a súa filosofía afástanse bastante da medicina actual, na que o médico busca un diagnóstico específico e un tratamento especializado, tal como promovíao a escola de  Cnido. Este cambio no pensamento médico desde o tempo de  Hipócrates provocou que o médico de  Cos recibise duras críticas ao longo dos últimos séculos, sendo a pasividade do tratamento  hipocrático o obxecto dalgunhas denuncias especialmente críticas; por exemplo, o médico francés M. S.  Houdart referiuse ao tratamento  hipocrático como «unha meditación sobre a morte».